bir maske üç ifade

dağın sesi kitabını bitirdim, severek okudum, japonlar yine boş çıkmadı. çeviri konusunda huzursuzlandım biraz, ama iyiydi iyi... kitabın ana karakteri şingo adlı yaşlı adam bir ara no tiyatrosu maskelerinden söz ediyor. japonların geleneksel sanatlarından biri olan no tiyatrosunda maskeler önemli bir yer tutuyor. No oyunları genelde tanrısal ve ruhani varlıklarla ilgili; savaşçıların ruhları, trajik kaderlerine mahkûm kadınlar, deliler, şeytanlar... aktörler genellikle maske kullanıyor. bazı no maskeleri oyuncunun başını farklı açılarda eğmesiyle korku, üzüntü gibi duyguları seyirciye yansıtıyor. aşağıdaki resimden ne demek istediğim daha iyi anlaşılabilir. aynı maske duvara sabitlenmiş ve aydınlatılmış, her bir karede sadece fotoğraf makinesi hareket ettirilerek maskenin farklı duyguları nasıl anlattığı gösterilmiş. 

kitapta da no maskelerinin bu özelliği şu satırlarla anlatılıyor:

“…Bir No maskesini göz hizasının biraz üstüne kaldırıp kolları öne uzatmak gerekirmiş. Bizim gibi ihtiyarlar daha iyi görürlermiş. Bulutlandırmak istersen biraz aşağı çevir.

“Tanıdığım birine benziyor. Çok gerçekçi.”

Suzumoto bir No maskesini hafifçe aşağı çevirmeye “bulutlandırmak” dendiğini, çünkü o zaman maskede hüzünlü bir ifade belirdiğini; yukarı çevirmeyeyse “parlatmak” dendiğini, çünkü o zaman maskede canlı ve neşeli bir ifade belirdiğini açıkladı.

Arkadaşı, Şingo’ya maskelerden birini satmaya çalışıyor, yaşlı adam önce pek hevesli görünmese de gözlüklerini takıp maskenin sahiciliğini görünce çok etkileniyor:

Jido (şakacı bir cin) maskesinin saçı ve dudakları o kadar güzel geldi ki şaşkınlıktan çığlık atacaktı az kalsın. (…) Şingo yüzünü maskeye yaklaştırırken bir kızınki gibi pürüzsüz ve parlak cilt Şingo’nun yaşlı gözlerinin önünde yumuşadı ve maske canlanıp sıcak sıcak gülümsedi. Şingo nefesini tuttu. Gözlerinin on santim kadar önünde canlı bir kız ona temiz temiz, güzel bir şekilde gülümsemekteydi.

Gözler ve ağız gerçekten canlıydı. Boş göz oyuklarında siyah gözbebekleri vardı. Kırmızı dudaklar şehvetli bir şekilde nemliydi. Şingo nefesini tutup, maskenin burnuna neredeyse dokunacak kadar yaklaşınca siyahımsı gözbebekleri yukarıya, ona doğru salındılar ve altdudak şişti. Şingo onu öpmek üzereydi. İç geçirerek geri çekildi.

Uzaklaşınca maskenin ona yalan söylediği izlenimine kapıldı. Uzun süre derin soluklar aldı.

Jido maskesini sarı brokar kılıfına geri koyup kırmızı bir zemine bıraktı. (…) Sanki jido’nun alt dudağının ardına, antika kırmızının soluklaştığı ağız içine bakmış olduğunu hissediyordu. Ağız aralıktı ama altdudağın ardında dişler yoktu. Karlı bir nehir kıyısındaki bir goncaya benziyordu.

İnsanın yüzünü bir No maskesine neredeyse dokunacak kadar yaklaştırması bağışlanmaz bir sapıklıktı herhalde. İmalatçısı bu maskeye o şekilde bakılmasını planlamamıştı muhtemelen. No sahnesinden uygun bir uzaklıktan bakıldığında en canlı görünen maskenin, şimdiki gibi çok yakından bakılınca da o kadar canlı göründüğünü keşfeden Şingo, imalatçısının aşkının sırrını hissetti.

güzel değil mi?  yazarın başka kitaplarını da merak ediyorum: karlar ülkesi, kiraz çiçekleri. bakalım… şimdi sırada adalet ağaoğlu’nun yaz sonu var, yaşasın :)

Dağın Sesi / Yasunari Kavabata / Doğan Kitap