Ekspresyonizmin hastasıyım!

Geçen günkü yazılarımdan birinde “resim beğenim de cin ali'den öteye geçmez” diyerek kendime haksızlık etmişim yahu, Jawlensky ile ilgili bi seyler ararken kendimle ilgili şunu keşfettim ki ben meğer en çok ekspresyonist -ee siz nasıl diorsunuz, dışavurumcu- ressamları seviyormuşum. Hopper ve Bosch’u bi tarafa koyarsak –ki koymak lazım, onların yeri ayrı gönlümüzde-, bi Matisse olsun, Marc olsun (bkz "Franz Marc (necefli maşrapa niyetine)" adlı makalem :p), Macke ve Chagall olsun, hepsi aynı akımdan adamlarmış... Benim gibi dedektif ruhlu bir akrep bunu daha önce nasıl çakmamış hayret :) efenim bu ekspresyonizm dalgası kısaca “sanatçının duygusal/dokunaklı/coşkun bir etki için gerçeği bozma/çarpıtma eğilimi” manasına geliyormuş. Demek ki gerçeğin çarpıtılmış haline bir meyil var bende, enteresan! 1900'lü yılların başında bir hayli etkin olan akım, sadece resimde değil edebiyat (bkz Kafka’nın eserleri), sinema ve mimaride de etkisini göstermiş. Ayrıca ekspresyonizm ifadesinin genellikle, acı duygusu/endişe/pişmanlığı da işaret eden bir manası varmış zira, neşeli, şen şakrak ekspresyonist esere pek nadir rastlanırmış (alın size bir oksimoron: neşeli ekspresyonist!).

Aslında kendilerini ekspresyonist olarak tanımlayan bir sanatçı grubu hiç olmamış (zaten tuhaf diyil mi, bir sabah uyanıp “hadi ben ekspresyonizmi başlatayım, kübistler aldı yürüdü yahu, benim neyim eksik” diye başlamıyor herhalde bu sanat akımı dediğimiz naneler, birileri, belli bir dönemde birbirlerinden etkilenerek yapılmış eserlerdeki benzer noktaları keşfedip adını koyuyor olsa gerek (çok bilmiş neo’dan sanat akımları teorisi, peeh!). İlk olarak Almanya’da ortaya çıkan bu akım, Munch, Van Gogh gibi ressamları da etkilemiş.

Bu akımın önemli isimlerinden biri olan Jawlensky, 1864'te Rusya’da doğmuş ancak aktif sanat hayatını Almanya ve İsviçre’de sürdürmüş. Aristokrat bir ailenin çocuğu olarak harp akademisine gidip subay olması bekleniyormuş kendisinden, nitekim öyle de olmuş ama St Petersburg’da genç bir subayken güzel sanatlar akademisinde aldığı dersler sayesinde asıl tutkusunun resim olduğunu görmüş. Akademide tanıştığı ressam Marianna von Werefkin’in teşvikiyle ordudan ayrılıp Münih’teki bir sanat okuluna başlamış. (Yukardaki resimdekiler Jawlensky ve Werefkin, resim Gabriele Münter tarafından yapılmış). Münih’te hayat boyu dostu olacak Wassily Kandinsky'le tanışmış.

Avrupa’nın diğer şehirlerine özellikle de Paris’e yaptığı seyahatlerle sanat dünyası içine giren ressamımız (nasıl da benimsedim hemen adamı :) bir süre Henri Matisse'in atölyesinde çalışmış. Münih’e dönünce Paul Klee ve Franc Marc’la tanışıp kanka olmuşlar. (Hiç oldu mu sanat yazısına böyle ifadeler, cık cık!)

I. Dünya Savaşı başlayınca bir Rus olarak Almanya’dan ayrılmak zorunda kalmış, bir süre İsviçre'den yaşayan Jawlensky 1920'li yılların başında Wiesbaden'e taşınmış (ki ben kendisiyle orada tanıştım), o arada Werefkin'le arkadaşlığı bozulmuş (arkadaşlıktan öte bir şey olsa gerek çünkü devamında bir başka kadınla -Helen Nesnamomoff’la- evlendiği bilgisi veriliyor). 1929 yılında eklem iltihabı rahatsızlığı nedeniyle parmaklarını kullanmakta zorlanmaya başlamış, tek eliyle fırçayı tutamaz hale geldiğinden iki eliyle yapmaya başlamış resimlerini, 1937’den sonra da hiç çalışamaz hale gelmiş. Aynı yıl Naziler Jawlensky'nin 72 resmini "yoz" oldukları gerekçesiyle Alman müzelerinden kaldırmış (Ha şimdi baş köşelerde sergileniyor o ayrı). Jawlensky 1941 yılında hayata veda etmiş.

Jawlensky’nin resimlerini üç ana grupta toplamak mümkün: natürmortlar, manzaralar ve portreler. Yazıya serpiştirdiğim resimlerde üçünden de örnekler görebilirsiniz.

Bu sanat dolu yazıyı magazinel bir bilgiyle bitirmek isterim benim sanatsever okurlarım. Jawlensky'nin alttaki tablosunun fiyatı geçen yıl ünlü müzayede salonu Sothebys’da 9 milyon pound’a (yaklaşık 18 milyon dolar) kadar yükselmiş. Ha o parayı verebilecek bir babayiğit çıkmış mı, henüz değil. Aslında büyük ikramiye çıkınca ne yaparsınız sorusuna "ev alırım, dünya seyatine çıkarım bıdı bıdı” gibi sıkıcı cevaplardansa “bi jawlensky alırım, kalanına da bi küçük kandinsky sardırırım” desek ya, hem sanatsal hem orijinal görünürüz, ehehe :)

*bilgilerin çoğunu yeni keşfettiğim şu sanat sitesinden devşirdim, hem bilgilendirici hem de resimlerin çoğunun çözünürlükleri iyi. tavsiye ederim:

http://www.artinthepicture.com/