ucan kazlarla nils’in, uzun coraplı pippi’nin, geyiklerin, cinlerin, zencefilli kurabiyelerin mütevazı ülkesi: isvec I.

bu yazı, stockholm seferinden getirdiğim ganimetler arasında bulunan tarcınlı çörekler ve çay eşliğinde yazılıyor. ecnebi memleketlere gittiğimde mutlaka bir markete gidip, yerel ürünlerden numuneler almaya çalışırım. bu kez de elinde kahvesi işe gitmeye hazırlanan Stockholmlü bir hanımı takip ederek onun özenle seçip kağıttan torbasına koydugu hamur işi mamullerden ben de aldım. Ofiste kısa sürede tükettiğimizden fotoğraflarını çekemedim ama bunca yılın gurmesi :P olarak içinde zencefil, tarçın, bal ve safran oldugunu tahmin ediyorum. Noel zamanı da yaklastığından olacak her yerde bir tarçın, zencefil hakimiyeti vardı.

stockholm’deki toplantıya katılımımız son anda belli oldu, vize islerini bir haftada hallederek pazar sabahı erkenden yola çıktık. yol arkadaşımla ilgili olarak fazla bir şey yazmak istemiyorum, yazarsam şikayetlenme dolu tatsız bir metne dönüşebilir çünkü, “birini gerçekten tanımak istiyorsanız birlikte yolculuk edin” denir ya, doğruluğunu bu vesileyle bir kez daha test etmiş oldum. şu kadarını yazayım size, ben hayatımda bu kadar mızmız, zor begenen, yemek konusunda secici birini tanımadım. otelin mutfagı huysuz küçük hanımı doyurmak icin ne yapacagını şaşırdı! Sebze getiriyorlar sosunu begenmiyor, balık getiriyorlar ona da bir bahane buluyor. sonunda ekmek ve tereyağla gecti öğünleri, ben nefis geyik etlerini, böğürtlenle servis edilen caanım İtalyan peynirlerini götürürken, şımarık küçük hanım tereyağı ve ekmeğe talim etti!

kırmızı şatonun büyüsü...

neyse, devam edeyim ben, uçak stockholm arlanda havaalanına inmek üzere alçalırken birbirine yakın sayısız ada gördük, iyice alçaldığımız noktada şehri, havaalanı binasını görmeye çalıştık ama nafile, ağaçlardan başka bir şey yoktu görünürde, ormanın üstüne mi ineceğiz kuzum derken, yumuşak bir inişle kendimizi pistte bulduk. taksiyle kalacağımız otele doğru giderken yol boyunca ağaçlar ve birbirinden epey uzak aralıklarla yerleşmiş, üçgen çatılı, koyu kırmızı evlerden başka bir şey yoktu. stockholm’e trenle 35 dakika uzaklıkta, eski bir şatodan bozma otele vardığımızda saat üçe geliyordu ve güneş batmak üzereydi. oteli görünce “ilk kez görüyor olsaydım çok daha etkileyici olabilirdi” diye düşünerek, gelmeden önce internette web sitesinden fotoğraflarına baktığıma pişman oldum. internet bazen böyle tadını kaçırıyor bazı şeylerin... ağaçların kış manzarası içinde, alacakaranlıkta sarı ışıklarıyla otel binasının masalsı bir havası vardı.

resepsiyonda bir yandan kayıt işlemlerini yaptırırken bir yandan etrafa bakıp ayrıntıları zihnime kaydetmeye çalıştım. 1800’lü yılların sonunda inşa edilen şato, bir dönem kraliyet ailesinin yazlık sarayı olarak kullanılmış, 90’lı yıllarda da çok uluslu bir şirket tarafından satın alınarak, otel-konferans merkezine dönüştürülmüş. salonda gürül gürül yanan şöminesi, etrafa serpiştirilmiş noel ışıkları, duvarlardaki geyik başları ve tabloları, her odada farklı tavan süslemeleriyle son derece etkileyici bir mekandı. şömineyi görünce, bavulları hemen odaya bırakıp, önündeki koltuklara yerleşip dinlenmeli biraz diye düşündüm. kaldığımız odalar, otelin ana binasına yakın inşa edilmiş tek katlı evlerin içindeydi. beyaz rengin hakim olduğu odalar, tek kişilik şirin karyolası, yatağın üzerindeki isvecce bi seyler yazan kırmızı kocaman yastığıyla pek sevimliydi.

“eski şehir”de çin yemeği

vardığımız gün, aksam yemeginde üç-dört ay önce doktora yapmak üzere isveç’e gitmiş bir arkadaşımla buluştuk. merkez istasyonunda buluşup kucaklaştıktan sonra, “eski şehir”e doğru yürüdük. karanlık maranlık demeden capon moduna girip her şeyin fotoğrafını çekmeye o noktada başladım. Eski şehir (Gamla Stan) denilen bölüm, Sultanahmet gibi bir yer. şehrin ilk kurulduğu bu bölgenin tarihi 1200’lerin ortasına kadar uzanıyor. stockholm katedrali, kraliyet sarayı, parlamento binalarının yanı sıra daracık sokaklarındaki sıra sıra evleriyle etkileyici bir ortaçağ atmosferine sahip... eski şehrin sokaklarında dolaşıp arkadaşımın İsveç maceralarını dinlerken, buraya mutlaka gündüz gelmeli diye düşünüyorum. mızmız yol arkadaşı faktörünü de hesaba katarak, sebze, et, pilav, makarnayı bir arada bulabileceğimiz bir çin lokantasına atıyoruz kendimizi.. (iki türk’ün isvec’e gidip, çin restoranında yemek yiyebilmesine biz “küreselleşme” diyoruz :)

yemekten sonra yine sokaklarda dolaşıp bir kahve içmek üzere hala açık (saat sekizbucuk falan bu arada) nadir kafelerden birinde oturuyoruz. dükkanlar altıbucuk-yedide kapanıyor, kafe ve restoranlar biraz daha gec ama sokaklara genel olarak bir ıssızlık hakim. Arkadaşım İsveç izlenimlerini anlatıyor, ilk geldiği zamanlar istanbul’dan sonra bulduğu sakinlikten çok hoşlanmış ama giderek bu sakinlik sıkıcı hale geliyormuş. o nedenle son zamanlarda hafta sonları, bulunduğu küçük kentten iki saatlik bir tren yolculuguyla stockholm’e gelip şehri dolaşıyormuş. Ülkede her şeyin acayip sistematik oluşunu bazen hayranlıkla bazen de kızgınlıkla ifade ediyor. bir kere çalışma izni alıp, sisteme girince vatandaşlık numarasına benzer bir şey veriliyormuş, onunla bütün dertler çözülüyormuş. faturaların tıkır tıkır ödeniyor ve sağlık hizmetlerinden yararlanabiliyor hale geliyormuşsun. kuzeydeki sosyal devlet anlayışı hep anlatılır ya, arkadaşım sırf düzenli egzersiz yapması için devletin her ay kendisine 2000 kron ödediğini gülerek anlatıyor.

systembolaget

her şeyin bu kadar düzenli oluşu bazen sıkıcı da olabiliyor. Anlattığına göre, içki almak isveç’te bir mesele, alkollü içkiler marketlerde, bakkallarda değil “systembolaget” adı verilen tekel benzeri dükkanlarda, sadece belli saatler arasında satın alınabiliyor. “diyelim gecenin bi vakti sevgilin terk etti, kendini şaraba, votkaya vuracaksın, iniyim de şu köşedeki marketten alayım” demen mümkün diyil, ancak gündüz belli saatlerde açık olan systembolaget magazalarından satın alabilirsin. uzun yıllardır yürürlükteymiş bu sistem ve de isvecliler çok memnunmuş, alkole bağlı karaciğer hastalıklarının avrupa’da en düşük oranda görüldüğü yer isveçmiş. havanın bu kadar erken karardığı bir memlekette, derde kasavete kapılıp kendilerini kolayca içkiye vurmalarını engellemek için başlamıştır bu sistem diye düşünüyor insan, o zaman isabet olmuş... Danimarka dısında diger İskandinav ülkelerinde de gecerli imis sanırım, hatta şöyle bir espri yapılıyormus, Danimarkalılar daha ucuz oldugu için tuvalet kağıdı almaya isveç’e, İsveçliler de içki almak için danimarka’ya geçiyormuş haftasonları :)

anneler bebekleri olduğunda bir yıl izin yapıyormuş, babalar da ikinci sene zorunlu bebek iznine çıkarılıyormuş bir yıl boyunca, o yüzden sokaklarda bebekleriyle dolaşan bir sürü adam var :)

arkadaşım ev kiralama, satın alma sistemleriyle ilgili de bir sürü şey anlattı. Stockholm’de yeterince ev yokmuş, aileler çocukları dört-beş yaşına geldiğinde eve yazılıyormuş ki çocuk büyüyünce ev sahibi olabilsin. satın aldığın evi de dilediğin gibi kiralayamıyor, kiralama öncesi bir kurula bildirmen gerekiyormus. Velhasıl enteresan bir mülkiyet anlayışı var memleketin.

Pazar aksamı gec saatte trenle otele döndük. İsvecliler son derece güleryüzlü, yardımsever ve nazik insanlar. Yol sordugunuzda (tabii soracak birini bulabilirseniz, sokaklarda kimse yok cunku) ya da biletlerle ilgili bir sey ögrenmek istediginizde hevesle size yardım ediyorlar. Soru sorup yardım istediğimiz herkes İngilizce biliyordu, bize satın almamız gereken biletler, ineceğimiz istasyonla ilgili çok yardımcı oldular.

pazar gecesi guzel bir uyku cekip sabah dokuz gibi uyandım, etraf yeni yeni aydınlanıyordu. Toplantı için kayıt olduktan sonra kahvaltı etmek üzere göl manzaralı restorana geçtik, hava puslu ve karanlık olduğundan mı nedir, insan kendini tatlı şeylere vuruyor, dört gün boyunca yediğim reçelin, tatlı çöreklerin, meyveli yoğurtların haddi hesabı yoktu. iki gün toplantılarla geçti, ilk gün pek bilmediğim konular işlendiğinden daha eğlenceli geçti, yeni şeyler öğrenmek iyi geldi, ikinci gün daha sıradandı.

yediğim-içtiğim...

ilk akşam dediğim gibi çin restoranına gittik. klasik, pilav, sebzeli börek vs yedik. kahvaltı dışında İsveç mutfağıyla tanışmam pazartesi günü öğlen yemeginde oldu. Bi kere şunu söyleyebilirim, adamların dekorasyon anlayışı gibi öğünleri de son derece minimal. Çok lezzetli birtakım şeyler getiriyorlar önünüze ama tadımlık, bi lokmada yuttuktan sonra yahu bundan dört-beş tana daha olsa ya diye yutkunuyorsunuz. öğle yemeğinde başlangıç olarak minicik bir tabakta, birkaç parça yeşillik üzerinde somon numuneleri vardı mesela, gayet lezizdiler ama hemencecik bitti. ana yemek olarak da patates püresi yanında uzun uzun terbiye edildiği yumuşaklığından ve tadından anlaşılan bir geyik eti servis edildi. Lezzetsiz bir şey bekliyordum ama gayet güzel bir tadı vardı. öğlen yemeği bu iki çeşitten ibaretti. Allahtan kahve aralarında bol bol tarcınlı çörekler, zencefilli kurabiyeler vardı da açığı kapattım :)

bizi toplantıya davet eden isveclilerden biriyle istanbul’dan tanısıyorduk. Bir süre burada ortaklasa yuruttugumuz bir projede birlikte çalışmıştık. İstanbul’u özlediğini söyledi, en çok da insanların samimiyetini arıyormus. “Zeytin, peynir aldığımız bakkal birkaç gün görünmesek, “nerdesin, kocan nasıl” diye hatır sorardı, burada yok böyle şeyler” diye hayıflandı. bu bakkallar sadece yabancılara mı böyle sıcak davranıyorlar nedir, bizimki homur homur homurdanıyor sadece...

Viking güzelliği: Efsane mi, gerçek mi?

bir süredir isvecte yaşayan arkadasım, “evet Viking güzelliği bir şey varmıs kardeşim, ben gördüm bunu” dedi. Dogrusu ben toplantılarda, metroda, sokaklarda epey bir kestim insanları ama aman aman yakışıklı erkekler ya da güzel kadınlar göremedim pek. Ya hava karanlıktı ya da çekici buldugum sarışın sayısı (Robert redford bir, Michael caine iki) pek az oldugundan isveclilerin guzelliğini fark edemedim. yani genel olarak eli yüzü düzgün, ince tipler ama bir çarpıcılık yok yahu. Bir de milletin sere serpe olduğu yazın gitmek lazım, belki paltolardan, şapkalardan göremedim, ne bileyim...

Peki ya esmerler?
esmer arkadaşlar, koyu renk saçlı blogdaşlar, moraliniz mi bozuk, kendinizden memnun mu diyilsiniz, direkt stockholm’e gidip birkaç gün geçiriyorsunuz :) egzotik meyve muamelesi görüyorsunuz desem tamam abartmış olurum biraz ama kesinlikle yanlış olmaz. Döviz bürosundaki genç adamdan, toplantının uzun boylu, yakışıklı fotoğrafçısından, köprüde denk geldiğimiz bir başka İsveçli arkadaştan gelen hayran bakışları kuzeyin esmerlerden yoksun oluşuna bağladım ben ;) sırf bakış da biri diyil, biri resmen laf attı yahu :) (şimdi hem tacizden şikayet edersiniz hem de böyle şeyler hosunuza gider diye atlayan birileri olmasın, burada coğrafi bir fenomenden söz ediyoruz tamam mı?)

daha yazacaklarım var ama haftasonu evdeki internet baglantısı sorun cıkarınca, dün yazdıklarımı ancak bu saatte girebildim.. daha nils ve ucan kazlar, uzun coraplı pippi, süslü püslü yılbası vitrinleri, istisnasız her evin penceresinde ışıldayan yıldızlar, kutup ekmeği (fotografını da koyacagım) ve isvec polisiyeleri var sırada..

kuzeyden notlar devam edecek...